Από το βιβλίο Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ’ Λυκείου
Το διήγημα σε μορφή αφήγησης
Θέμα
Η πορεία της ζωής ενός ήρωα που γνώρισε την αδιαφορία της κοινωνίας και της πολιτείας. Για τον λόγο αυτό, δεν μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του φυσιολογικά και καταντά, αυτός ένας πρώην ήρωας, να ζει στο περιθώριο της κοινωνίας, υπομένοντας τον εξευτελισμό και τη χλεύη των γύρω του.
Στο ίδιο θέμα αναφέρεται και ο Μακρυγιάννης, όταν γράφει στα Απομνημονεύματά του: «Και οι αγωνισταί και χήρες των σκοτωμένων κι ορφανά παιδιά τους, κι εκείνοι όπου θυσιάζουν τους δικούς τους στα δεινά της πατρίδος, ας γκιζερούν(=περιφέρονται) εις τους δρόμους ξυπόλυτοι και ταλαιπωρημένοι κι ας λένε «ψωμάκι». Έτσι βλέπουμε, παρόλο που οι εποχές είναι διαφορετικές, οι αγωνιστές και οι οικείοι τους δεν τιμήθηκαν από την πατρίδα όπως τους άξιζε και αγνοήθηκαν.
Οι σταθμοί της ζωής του ήρωα
Τα πιο σημαντικά σημεία της ζωής του ήρωα παρουσιάζονται με τρόπο λιτό και συνοπτικό. Έτσι διακρίνουμε:
- Το 1922, μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία, αιχμαλωτίζεται από τους Τούρκους,
- Το 1924, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, ελευθερώνεται και επιστρέφει στην Ελλάδα,
- Το 1927, στα τέλη της χρονιάς, αρρωσταίνει, λόγω των κακουχιών στα τάγματα εργασίας,
- Το ελληνικό δημόσιο του αρνείται τη σύνταξη και έτσι ο Παναγιώτης αναγκάζεται να καταφύγει στην επαιτεία, στις ταπεινώσεις και τους εξευτελισμούς,
- Το 1957 συναντιέται με τον αφηγητή, που είναι συγγενείς, και ντρέπεται για την κατάντια του,
- Το 1973, γέρος και ανήμπορος, επιστρέφει στο χωριό του και πεθαίνει τον ίδιο χρόνο.
Το ήθος του ήρωα
Ο ήρωας έκανε το χρέος του απέναντι στην πατρίδα και υπηρετεί τη θητεία του στο μέτωπο. Πολέμησε και διακρίθηκε και όταν πιάστηκε αιχμάλωτος , δούλεψε σκληρά στα τάγματα εργασίας. Ο πόλεμος, όμως, δεν τον επηρέασε αρνητικά στο χαρακτήρα του και εξακολούθησε να παραμένει γαλήνιος και καλοσυνάτος
( παρά τους εξευτελισμούς … κάτι αρχαγγελικό).
Η αρρώστια του καθορίζει τη ζωή του μετά τον πόλεμο. Δεν μπορεί να εργαστεί, εξ αιτίας της, αλλά η πατρίδα, στην οποία είχε προσφέρει πολλά, δεν τον συνδράμει οικονομικά και του αρνείται τη σύνταξη. Καταφεύγει σε μια μορφή αξιοπρεπούς επαιτείας, γεγονός που δείχνει την αξιοπρέπεια και την εντιμότητά του ( πρόσχημα για όση περηφάνια του είχε απομείνει) .
Παρόλη την προσπάθειά του, ο Παναγιώτης γίνεται αντικείμενο οίκτου : η στάση της γειτόνισσας (τον λυπήθηκε) το φανερώνει. Σιγά-σιγά γίνεται γραφικός (οι φορτηγατζήδες και τα αλάνια τον χρησιμοποιούσαν για να σπάνε πλάκα). Ο ίδιος, όμως, παρέμεινε καλοσυνάτος και δεκτικός(δέχτηκε τα πάντα, όχι σα μοίρα- καλόκαρδα).
Τέλος, ο συγγραφέας επισημαίνει ότι κοκκίνισε τότε που αυτός τον συνάντησε να πουλάει τα βότανα, γεγονός που δείχνει ότι συνεχίζει να είναι ευαίσθητος άνθρωπος, παρόλο που η ζωή και η πολιτεία του φέρθηκαν σκληρά.
Η οπτική γωνία του αφηγητή
Η αφήγηση γίνεται με μηδενική εστίαση: ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα από εξωτερική οπτική γωνία. Είναι αμέτοχος και αφηγείται σε γ’ πρόσωπο.
Ο αφηγητής δεν είναι ο ίδιος ο συγγραφέας , αλλά ένα πλαστό πρόσωπο που επινοεί ο συγγραφέας (πλαστοπροσωπία) προκειμένου να αφηγηθεί την ιστορία. Έχει το ρόλο του «διαμεσολαβητή» μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη.
Σε ένα σημείο (το ’57, στρατιώτης, κατέβαινα…) ο αφηγητής γίνεται δραματοποιημένος, η αφήγηση γίνεται σε α’ πρόσωπο από εσωτερική οπτική γωνία. Η αντικειμενικότητα, όμως, δεν αντικαθίσταται από την υποκειμενικότητα.
