Τρεις ζωές, ένας κόσμος: Ο Ισίδωρος Ζουργός και η τέχνη της μεγάλης αφήγησης

Ένα προσωπικό οδοιπορικό ανάγνωσης μέσα από τον Ματίας Αλμονσίνο, τον Λευτέρη Ζεύγο και τον Σταυράκιο Κλαδά

Κάποια βιβλία τα διαβάζεις. Κάποια άλλα, σε διαβάζουν εκείνα. Υπάρχουν στιγμές, σπάνιες, που ένα μυθιστόρημα δεν σου διηγείται μια ιστορία, αλλά σου ψιθυρίζει κάτι για εσένα. Γι’ αυτό που είσαι, γι’ αυτό που θα ήθελες να γίνεις, ή και γι’ αυτό που φοβάσαι να παραδεχτείς.

Έτσι ένιωσα διαβάζοντας τρία μυθιστορήματα του Ισίδωρου Ζουργού: το «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο», το «Λίγες και μία νύχτες» και το πιο πρόσφατο «Περί της εαυτού ψυχής», όλα από τις εκδόσεις Πατάκη. Δεν είναι μόνο εξαιρετικά βιβλία. Είναι τρεις τρόποι να δεις τον κόσμο – ή καλύτερα, να αναμετρηθείς μαζί του.

---

Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο (χρ. έκδ. 2014, σελ. 784)

Διάβασα αυτό το πολυσέλιδο βιβλίο το 2019, σε μετεγχειρητική κατάσταση, κλινήρης. Το διάλεξα για να το δωρίσω στο γιατρό μου, αλλά τελικά το διάβασα πρώτη εγώ και έπειτα αγόρασα ένα ακόμη αντίτυπο για να του δώσω. Θεωρώ ότι η συγγραφή του ήταν άθλος και ότι πρόκειται για μια κορυφαία στιγμή της ελληνική λογοτεχνίας. Η ιστορία του Ματίας ήταν μια αργή αποκάλυψη, μια διαδρομή αυτογνωσίας με φόντο την Ευρώπη του 17ου αιώνα, με όχημα μια συγγραφική γλώσσα υψηλού επιπέδου. Ο Ματίας δεν είναι ήρωας. Είναι άνθρωπος. Χαρισματικός, αλλά βαθιά μοναχικός. Γιατρός, στοχαστής, μαθητής και πατέρας, αλλά πάνω απ’ όλα πολίτης της Ιστορίας. Που αλλάζει ονόματα, θρησκείες, γλώσσες – όχι για να επιβιώσει μόνο, αλλά για να πλησιάσει τον πυρήνα της ύπαρξης: Ποιος είμαι εγώ; Πού ανήκω; Υπάρχει πεπρωμένο ή είμαστε μονάχα τυχαίοι ταξιδιώτες;

Είναι ένα βιβλίο που θα σε βρει. Και μετά θα σε αλλάξει.

---

Λίγες και μία νύχτες (χρ. έκδ. 2017, σελ. 576)

Αν ο Ματίας ήταν η φιλοσοφική εκδοχή του ανθρώπου, ο Λευτέρης Ζεύγος είναι η κοινωνική. Δεν τον νοιάζει ο Θεός ούτε η επιστήμη. Τον νοιάζει να ανέβει κοινωνικά, να ξεφύγει, να περάσει το κατώφλι των πλουσίων. Από τη βίλα Αλλατίνι στη Θεσσαλονίκη μέχρι τις προβλήτες της Μασσαλίας και τις σάλες της Αμβέρσας, ο Ζεύγος, ο κεντρικός ήρωας, αλλάζει προσωπεία για να “χωρέσει” στον αιώνα του.

Ο 20ός αιώνας εδώ εμφανίζεται όχι σαν χρονολογία, αλλά σαν ανεμοστρόβιλος. Ένας αιώνας που στο πέρασμά του άλλα χάθηκαν και άλλα άλλαξαν: οι βίλες, η πόλη της Θεσσαλονίκης, οι μνήμες των ανθρώπων, οι ίδιοι οι άνθρωποι και η ανθρωπιά τους. Ένα μυθιστόρημα-τοίχος, γεμάτο ρωγμές και συνδέσεις. Ο Ζουργός παρακολουθεί την Ιστορία μέσα από τον μικρό άνθρωπο που προσπαθεί να σταθεί όρθιος ενώ όλα γύρω του καίγονται.

Ο Λευτέρης είναι μέσα μας. Όχι γιατί ταυτιζόμαστε, αλλά γιατί αναγνωρίζουμε τη μάχη.

---

Περί της εαυτού ψυχής (χρ. έκδ. 2021, σελ. 752)

Και φτάνουμε στο πιο πρόσφατο έργο, απ΄ όσα διάβασα. Τόσο το “Λίγες και μία νύχτες”, όσο και αυτό τα διάβασα την περίοδο της καραντίνας. “Βόλευε” ο εγκλεισμός για την ανάγνωση μεγάλων μυθιστορημάτων, όσο και για ενδοσκόπηση.

Ο Σταυράκιος Κλαδάς, μοναχός-αντιγραφέας, γράφει τον βίο του τον 12ο αιώνα, της Βυζαντινής περιόδου. Από το παιδί στο Δορύλαιο της Μ. Ασίας, μέχρι τον νοτάριο (=γραμματέας της Αυτοκρατορικής Αυλής) στη Θεσσαλονίκη και τον περιπλανώμενο που κυνηγάει μια προσωπική Θούλη – μια ιδανική πολιτεία γνώσης, πίστης και αλήθειας.

Όμως αυτό που τον στοιχειώνει δεν είναι η ήπειρος του Πυθέα. Είναι εκείνη η ερώτηση που διατρέχει τη ζωή του: τι μένει τελικά; Ποιο φίλτρο θα ξεχωρίσει το σημαντικό από το εφήμερο;

Ο Σταυράκιος δεν βρίσκει ποτέ γαλήνη. Και γι’ αυτό τον αγαπάμε. Γιατί κι εμείς, ίσως, δεν την ψάχνουμε στ’ αλήθεια – απλώς θέλουμε να μη σταματήσουμε να ρωτάμε.

---

Η συνάντηση

Συνάντησα τον συγγραφέα στις 14 Μαΐου 2015 στο 3ο ΓΕΛ Ευόσμου, προσκεκλημένη του Ομίλου Φιλαναγνωσίας του 3ου ΓΕΛ Ευόσμου και της υπεύθυνής του κας Τριανταφυλλιάς Παλαιοχωρινού, μαζί με τις αγαπητές συναδέλφους Β. Αποστολοπούλου και Κ. Χατζή και μαθήτριές μας. Παρουσιάστηκε το βιβλίο του “Λίγες και μία νύχτες”.

Από τον Ματίας Αλμονσίνο, στον Λευτέρη Ζεύγο, κι από εκεί στον Σταυράκιο Κλαδά, ο Ισίδωρος Ζουργός δεν γράφει «ιστορικά μυθιστορήματα». Γράφει το έπος του ανθρώπου. Του ανθρώπου που σκέφτεται, που χάνει, που παλεύει με τον εαυτό του. Που αναρωτιέται, και κάποιες φορές σωπαίνει. Τα βιβλία του δεν είναι απλώς λογοτεχνία. Είναι πνευματικές συναντήσεις.

Και είναι σπάνιες αυτές. Μην τις προσπερνάτε.

(Τα βιβλία του Ισίδωρου Ζουργού μπορείτε να τα βρείτε στα online βιβλιοπωλεία ΙΑΝΟΣ και greekbooks)