Οι λέξεις που μας διαμορφώνουν

«Εν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος…»
– Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον

Θυμάμαι να διαβάζω αυτή τη φράση σε ένα παλιό Ευαγγέλιο που είχε η γιαγιά μου στο κομοδίνο με το σεμεδάκι δίπλα στο κρεβάτι της. Τότε δεν ήξερα ακριβώς τι σημαίνει. Σήμερα,- ίσως να μην ξέρω ακόμα πλήρως – αλλά την νιώθω βαθύτερα από ποτέ.

Ο λόγος δεν είναι απλώς ομιλία. Είναι η αρχή του κόσμου μας. Ό,τι μπορούμε να πούμε, μπορούμε και να σκεφτούμε. Ό,τι δεν μπορούμε να πούμε, ίσως ούτε να το νιώσουμε σωστά δεν μπορούμε.

«Η γλώσσα είναι ο κόσμος μου. Η γλώσσα είμαι εγώ.»
– Ludwig Wittgenstein

Όσο πιο πολύ το σκέφτομαι, τόσο πιο πολύ καταλαβαίνω ότι δεν ζούμε απλώς μέσα στον κόσμο. Ζούμε μέσα στις λέξεις. Ζούμε μέσα στη γλώσσα.

Δεν είναι τυχαίο που, όταν είμαστε πολύ θυμωμένοι ή βαθιά ερωτευμένοι, κομπιάζουμε. Λέμε: «Δεν βρίσκω λόγια». Σαν να μας ξεπερνάει αυτό που νιώθουμε. Κι όμως. Όσο δεν εκφράζουμε αυτό που νιώθουμε, μοιάζει να ξεγλιστρά. Μένει μέσα μας σαν κάτι ακαθόριστο. Μόνο όταν το “ντύσουμε” με λέξεις, το κάνουμε χειροπιαστό, του δίνουμε ύπαρξη, το εκ – φράζουμε. Μπορούμε, δηλαδή, να το περιγράψουμε, να το δηλώσουμε, να το βγάλουμε προς τα έξω, να το διαμορφώσουμε, και, επομένως, να το καταλάβουμε, και να το βιώσουμε.

Τότε, η μία αυτή λέξη έρχεται σαν δώρο. Φωτίζει κάτι που νιώθαμε ακαθόριστα και τώρα παίρνει σχήμα. Είναι σαν να πέφτει φως σε μια σκοτεινή γωνιά και να αποκαλύπτεται κάτι που ήταν πάντα εκεί, απλώς δεν το είχαμε ονομάσει.

Όταν σου πει κάποιος «σ’ αγαπώ», δεν αλλάζει κάτι στον κόσμο σου;
Όταν ακούσεις ένα «δεν σε θέλω», δεν σβήνει ένας ολόκληρος κόσμος;
Μια συγγνώμη, ένα μπράβο, ένα «καλώς ήρθες» – αυτά δεν μας διαμορφώνουν και δεν μας διαλύουν;

Γλώσσα είναι σχέση

Όσο μεγαλώνω, καταλαβαίνω ότι η γλώσσα δεν είναι απλώς εργαλείο επικοινωνίας. Είναι γέφυρα σχέσης. Με τον εαυτό μας. Με τους άλλους. Με τον κόσμο. Με το άγνωστο.

Όταν γράφω, νιώθω πως αποτυπώνω μια εκδοχή του εαυτού μου που αλλιώς θα είχε μείνει σιωπηλή. Όταν μιλάω σε κάποιον με προσοχή και ενσυναίσθηση, η σχέση αλλάζει. Κι όταν διαβάζω ποίηση, είναι σαν κάποιος να μου μεταφράζει κομμάτια της ψυχής μου που εγώ δεν είχα καταλάβει.

Γλώσσα είναι ύπαρξη

Αν υπάρχει κάτι που μου θυμίζει καθημερινά τη δύναμη των λέξεων, είναι αυτή η απλή εμπειρία: όταν κάποιος με ονομάζει. Με λέει με το όνομά μου, με αναγνωρίζει, με καλεί.

Όσο κι αν είμαστε σώματα, συναισθήματα, εμπειρίες – είμαστε και λέξεις. Όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος, όσο κι αν περνάει ο καιρός, εμείς θα φτιάχνουμε, θα χαλάμε, θα ορίζουμε και θα αναγεννιόμαστε μέσα από τον λόγο.

Και ίσως τελικά…
Όπως λέει το παλιό εκείνο ιερό κείμενο:
Εν αρχή ην ο Λόγος.
Και στο τέλος, πάλι αυτός θα είναι.