Ως μέλος του φετινού Teacher’s User Group «Teaching with Europeana» της πλατφόρμας Europeana.eu συμμετείχα με τη δημιουργία ενός διδακτικού σεναρίου για το μάθημα της Ιστορίας Β’ Λυκείου, με τη χρήση τάμπλετ στην τάξη. Το θέμα είχε ως αφόρμηση τον καφέ και μπορεί να συνδεθεί με τη χρονική περίοδο των Μεγάλων Ανακαλύψεων, της άνθησης του ευρωπαϊκού εμπορίου, την αποικιοκρατία, ακόμα και τη ζύμωση των νέων ιδεών στα γαλλικά καφέ του 18ου αι.

Δείτε το εδώ

Στόχοι

• Να εκτιμήσουν οι μαθητές τη συμβολή του Αυτοκράτορα Ηράκλειου στην αντιμετώπιση των εξωτερικών εχθρών (Περσών)
• Να γνωρίσουν τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις του 7ου αι. μ.Χ (θεσμός θεμάτων, σταρτιωτόπια)
• Να κατανοήσουν τη σημασία των παραπάνω μεταρρυθμίσεων για την επιβίωση και μελλοντική φυσιογνωμία του Βυζαντίου (εξελληνισμός)

2. Η βασιλεία του Ηρακλείου.pptx from Vassiliki Yiannou

                                         

Ορισμοί

Θέματα= αρχικά ήταν μετακινούμενες στρατιωτικές  μονάδες. Αργότερα, οι τοποθεσίες μόνιμης εγκατάστασης των στρατιωτικών μονάδων ονομάστηκαν θέματα και εξελίχθηκαν σε διοικητικές περιφέρειες, με ανώτερο διοικητή τον στρατηγό. Από τον 7^ο αι αποτελούν τη βασική διοικητική διαίρεση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Στρατιωτόπια = κτήματα που διέθεταν οι στρατιώτες των θεμάτων, ώστε να εξασφαλίζουν τα έσοδα για τη συντήρηση του αλόγου και του εξοπλισμού τους, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στο κράτος. (Μέσα 7^ου αι)

Λογοθέτης του Δρόμου: Ο ανώτατος βυζαντινός αξιωματούχος που ήταν αρμόδιος για το οδικό δίκτυο, τις μετακινήσεις μέσα στη βυζαντινή επικράτεια, και κατ’ επέκταση για τις μετακινήσεις πρεσβευτών, τη διπλωματία και την εξωτερική πολιτική.

ΠΗΓΕΣ

Με βάση το ακόλουθο παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις να εξηγήσετε τι ήταν τα θέματα, πότε εμφανίστηκαν  και για ποιους λόγους δημιουργήθηκαν.

Επειδή η επικράτεια του Ρωμαϊκού Κράτους περιορίστηκε και ακρωτηριάστηκε τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση από τον καιρό του Ηρακλείου (610-641), οι αυτοκράτορες που τον διαδέχτηκαν, επειδή δεν ήξεραν πού και πώς να ασκήσουν την εξουσία τους, υποδιαίρεσαν σε μικρά τμήματα τη διοίκησή τους και τα μεγάλα στρατιωτικά σώματα (τάγματα), εγκαταλείποντας τα προγονικά τους Λατινικά και υιοθετώντας τα Ελληνικά.

Κωνσταντίνος  Πορφυρογέννητος, Περί θεμάτων, εκδ. Α. Perfusl, Πόλη του Βανκανού1952, 60.

Στόχοι

• Να γνωρίσουν οι μαθητές τα κυριότερα εξωτερικά προβλήματα της Αυτοκρατορίας επί διαδόχων του Ιουστινιανού.
• Να κατανοήσουν τις αιτίες και τη σοβαρότητα της εσωτερικής κρίσης.

1. Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού.pptx from Vassiliki Yiannou

Ιστορικοί όροι

Λογγοβάρδοι= Λαός γερμανικής καταγωγής. Τον 6ο αι εισέβαλε και εγκαταστάθηκε στη Βόρεια Ιταλία. από τους Λογγοβάρδους- Λομβαρδούς πήρε το όνομά της η Λομβαρδία.
Δήμοι= οι φατρίες του ιπποδρόμου, οι οποίες στη διάρκεια του 5ου και 6ου αι. μΧ εξελίχθηκαν σε πολιτικές οργανώσεις. Οι Πράσινοι και οι Βένετοι ήταν οι κυριότεροι δήμοι, εκπροσωπούσαν διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις.

ΠΗΓΕΣ
Παράθεμα 1 σχολ. Βιβλίου

Επιδρομή των Σκλαβήνων (Σλάβων) στα ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας.Το τρίτο έτος από το θάνατο του Ιουστίνου, επί της βασιλείας του Νικηφόρου Τιβερίου, ο καταραμένος λαός των Σκλαβήνων διέδραμε όλη την Ελλάδα, τη χώρα (= την ύπαιθρο) των Θεσσαλονικέων και ολόκληρη τη Θράκη: κυρίευσαν πολλές πόλεις και κάστρα, λεηλάτησαν και πυρπόλησαν την ύπαιθρο, απήγαγαν αιχμαλώτους και έγιναν κύριοι της χώρας, όπου κλείνουν, χωρίς φόβο, τέσσερα χρόνια διαμονής Και έγιναν πλούσιοι αρπάζοντας χρυσάφι, ασήμι, αγέλες αλόγων και πολλά όπλα. Έμαθαν ακόμη να πολεμούν καλύτερα από τους Ρωμαίους, ενώ προηγουμένως ήταν πρωτόγονοι άνθρωποι, δεν τολμούσαν να βγουν από τα δάση και τους πυκνοδασωμένους τόπους τους και (σχεδόν ) αγνοούσαν τα όπλα, αφού χρησιμοποιούσαν μόνο λογχάδια (κοντές λόγχες).Ιωάννης Εφέσου, 

Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΙI, ΣΤ’, 25, έκδ. E.W. Brooks, Λουβαίν 1952, 248-249.

Να σχολιάσετε την υπογραμμισμένη φράση. Γιατί ο λαός των Σλάβων χαρακτηρίζεται καταραμένος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Πότε κατά τη γνώμη σας γράφτηκε το κείμενο; 

Στόχοι

• Εντοπισμός διαφορών μεταξύ Αρχαιότητας και Μεσαίωνα και παραγόντων που συνέβαλαν στη μετάβαση από τη μία περίοδο στην άλλη.
• Κατανόηση των εννοιών της συμβατικότητας των ιστορικών περιόδων και της μεταβατικής περιόδου.

Αρχαιότητα-Μεσαίωνας.pptx from Vassiliki Yiannou

ΠΗΓΕΣ

1)  Να μελετήσετε το παράθεμα και να παρουσιάσετε τις διαφορές που παρουσιάζει η Αθήνα στα τέλη του 12^ου αι  σε σχέση με την Αθήνα της αρχαιότητας, όπως την ξέρετε με βάση τις γνώσεις σας.

Η Αθήνα στα τέλη του 12^ου αι.
« Δεν υπάρχουν εδώ άνδρες που ασχολούνται με τη φιλοσοφία ή τις βάναυσες τέχνες… Θλίβεται από το θέαμα των γκρεμισμένων τειχών , των έρημων δρόμων και τα δάκρυα του ρακένδυτου λαού που μόλις τα καταφέρνει και συντηρείται με κριθαρόψωμο… έχει διατηρηθεί η ομορφιά της αττικής γης… αλλά έχει εξαφανιστεί η ευφραδής εκείνη και φιλοσοφημένη γενιά και την έχει διαδεχθεί μια γενιά άμουση, φτωχή στο πνεύμα και στο σώμα.»Μιχαήλ Χωνιάτης (μητροπολίτης Αθηνών 1138-1222) στο F. Gregorovius, Geschicte der Stadt Athen im Mittelatter, Μόναχο 1889, σελ. 155-156.

2) Να μελετήσετε το παράθεμα και να αναζητήστε τους λόγους ερήμωσης της Ελλάδας κατά τον 6^ο αι. Πώς επηρεάζουν τα φυσικά φαινόμενα τη ζωή των ανθρώπων;

Σκαλαβήνοι και σεισμοί καταστρέφουν την Ελλάδα
Και πολλά πλήθη Σκλαβήνων επέδραμαν στην Ιλλυρία και προκάλεσαν ανείπωτα πάθη… Οι λεηλασίες τράβηξαν σε πολύ μάκρος χρόνου και οι βάρβαροι επέστρεψαν στη χώρα τους με τα λάφυρα, αφού γέμισαν όλους τους δρόμους με πτώματα, σκλάβωσαν αναρίθμητα πλήθη ανθρώπων και λεηλάτησαν τα πάντα, χωρίς κανείς να προβάλλει αντίσταση.Την εποχή αυτή εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα φοβεροί σεισμοί, που συγκλόνισαν τη Βοιωτία, την Αχαΐα και την περιοχή του Κρισαίου Κόλπου (=ο κόλπος της Ιτέας). Και ισοπέδωσαν αναρίθμητους τόπους και οχτώ πόλεις, όπως τη Χαιρώνεια, την Κορώνεια, την Πάτρα και ολόκληρη τη Ναύπακτο, όπου και σκοτώθηκαν πολλοί άνθρωποι. Και σε πολλές περιοχές η γη σχίσθηκε στα δύο και δημιουργήθηκαν πολλά ρήγματα.

Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων, VIII, 25 στο Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου (565-1815), Βιβλίο του καθηγητή, ΟΕΔΒ 2001

3) Να μελετήσετε το παράθεμα και να σχολιάσετε το πώς αποκαλούσαν οι άνθρωποι του Βυζαντίου τον εαυτό τους, πώς τους ονομάζουμε σήμερα και γιατί νομίζετε ότι επικράτησε αυτός ο όρος.
Οι όροι «Βυζάντιος, βυζαντινός»Τα ονόματα «Βυζάντιο», «βυζαντινός» και «βυζαντιακός» με την έννοια που τους δίνουμε σήμερα, είναι γέννημα της ιστοριογραφίας των νεώτερων χρόνων. Τα χρησιμοποίησαν πρώτα οι Γάλλοι Βυζαντινολόγοι του 17^ου αι., τα υιοθέτησαν αμέσως οι δυτικοί καθολικοί ιστορικοί του Μεσαίωνα, επικράτησαν γρήγορα στη δυτική βιβλιογραφία και έριξαν σε αφάνεια τους όρους « ελληνική αυτοκρατορία του Μεσαίωνος» και «ύστερο ή μεταγενέστερο ρωμαϊκό κράτος» που πήγαν προς στιγμή να επιβληθούν, ο πρώτος στη Γαλλία και ο δεύτερος στις Αγγλοσαξονικές χώρες.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.Ζ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ.6

Συμπληρωματικές ερωτήσεις (για συζήτηση και προβληματισμό)
1) Ποιες θεωρείτε ότι  είναι οι τομές-ορόσημα στην Ιστορία;
Οι μάχες; Η ίδρυση ή η διάλυση κρατών; Η ανάρρηση στο θρόνο ή η πτώση από αυτών ιστορικών προσώπων; Η ίδρυση πόλεων; Τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά γεγονότα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

2) Γιατί οι χρονολογίες των μεταβατικών περιόδων υπολογίζονται κατά προσέγγιση;