Κωνσταντίνος Θεοτόκης, “Η τιμή και το χρήμα”

Η επικαιρότητα του έργου

Το κείμενο ασχολείται με θέματα τα οποία ξεπερνούν την εποχή του και εξακολουθούν να σημασιοδοτούν τη σύγχρονη εποχή.

Το χρήμα και η τιμή

 Το χρήμα εξακολουθεί να διαστρεβλώνει ακόμη και σήμερα τις αξίες και τις ανθρώπινες σχέσεις, αφού η κοινωνία μας είναι καπιταλιστική. Έχει υποκαταστήσει αξίες όπως ο έρωτας και οι τίμιες ανθρώπινες σχέσεις. Από την τελική στάση της Ρήνης θυσιάζεται ο έρωτας και καταξιώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Θυσία καθόλου ελάχιστη, αφού η αγάπη είναι αξία ζωής, πηγή ζωής. Η νίκη της Ρήνης είναι νίκη σε ηθικό επίπεδο. Κερδίζοντας την κοινωνική της απελευθέρωση, χάνει τη χαρά της ζωής. Μεταβάλλεται σε πρόσωπο τραγικό, από τη στιγμή που θα βρεθεί στο δίλημμα να εκλέξει ανάμεσα στον έρωτα και την ηθική στάση.
Εδώ διαφοροποιείται και η θέση του Θεοτόκη από το γενικό πλαίσιο των θεωρητικών και πολιτικών ιδεών της εποχής του: στο δίλημμα. Πρόκειται για ένα δίλημμα που το βλέπουμε να το αντιμετωπίζει η Αντιγόνη, ο Σωκράτης στο δικαστήριο, οι “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” του Σολωμού, αλλά και γενικότερα να παρουσιάζεται στη νεότερη λογοτεχνία μας. Στο πρόσωπο της Ρήνης προβάλλεται μια ιδανική μορφή. Στο σημείο αυτό το κείμενο ξεπερνά την εποχή του και γίνεται διαχρονικό. 

Η θέση της γυναίκας 

Στον πυρήνα του έργου υπάρχει το πρόβλημα της υποβαθμισμένης θέσης της γυναίκας μέσα στην ελληνική κοινωνία της εποχής. Ο Θεοτόκης μένοντας πιστός στις σοσιαλιστικές ιδέες που τον ενέπνευσαν, θέλησε να δείξει το δρόμο που θα οδηγούσε τη γυναίκα στην κοινωνική της απελευθέρωση.
Η γυναίκα δεν είναι υπεύθυνη ούτε για την (ταπεινή ή όχι) καταγωγή της, ούτε για την τύχη της, που προκαθορίζονται από παράγοντες έξω από τον έλεγχό της. Μετατρέπεται σε “εμπόρευμα” και η τύχη της παίζεται για λίγες εκατοντάδες τάληρα. Ωριμάζει, όμως, μέσα στη δυστυχία της και στην περίπτωση, εδώ, της Ρήνης, υψώνεται σε ηθική προσωπικότητα και αποφασίζει να κερδίσει την κοινωνική της απελευθέρωση.

Εκτός όμως από αυτό, η νουβέλα αποτελεί ένα ύμνο στην αγωνιστικότητα και το ήθος των γυναικών. είναι, ίσως, η πιο προωθημένη για την ελληνική πραγματικότητα, λογοτεχνική αντιμετώπιση του γυναικείου κοινωνικού προβλήματος.

Τα βασικά πρότυπα είναι οι δύο γυναίκες: η Σιόρα Επιστήμη και η Ρήνη. Αντίθετα οι άντρες, όπως ο Αντρέας, ο θείος του ο Σπύρος και ο γέρο-Τρίνκουλος, απεικονίζονται παραδομένοι είτε στις ανθρώπινες αδυναμίες είτε στις κοινωνικές προκαταλήψεις και είναι ανίκανοι να σπάσουν τα δεσμά τους.    

H τιμή και το χρήμα from Vassiliki Yiannou

Διδακτική πρόταση

Τα δύο πρώτα Φύλλα Εργασίας είναι διαφορετικό, ενώ το τελευταίο είναι κοινό.

Κ. Θεοτόκης Φύλλα εργασίας.docx from Vassiliki Yiannou

Η ταινία

Επιλεγμε΄νες σκηνές από την ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη ” Η τιμή της αγάπης” (1984) που βασίστηκε στη νουβέλα του Κ. Θεοτόκη ¨Η τιμή και το χρήμα”.

Επιπλέον πηγές

• Πρόσωπα και Θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Κωνσταντίνος Θεοτόκης.
• Κωνσταντίνος Θεοτόκης: Εκατό χρόνια από τον θάνατό του (video)
• Δάλλας Γιάννης, Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εμπειρία Εκδοτική και Νεφέλη και μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα online βιβλιοπωλεία ΙΑΝΟΣ και Greekbooks.